Suriye ekonomisinin patronu Esma Esad
Küresel ekonominin nabzını tutan British Financial Times, “Mrs. Esad’ın artan nüfuzu” ve Suriye ekonomisinin yeni işverenini açıkladı: Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın 47 yaşındaki eşi Esma Esad.
Hayatını kaybeden Suriyeli askerlerin ailelerini ziyaret ederek ve kanserli çocuklar yararına etkinlikler düzenleyerek kendisini “milletin annesi” olarak konumlandıran First Lady, 1975 yılında İngiltere’nin başkenti Londra’da doğdu. 2001’de Esad’la evlenip Şam’a taşındığında, “sadece anne ol” diyerek hiçbir şeye karışmasını istemeyen kayınvalidesinin gölgesinde bir hayata merhaba dedi.
Evlenmeden önce JP Morgan’da çalışan Esma Esad, bir süre kayınvalidesinin onaylayacağı turizm, kültür ve eğitim gibi güç mücadelesine yol açmayacak konularla ilgileniyordu. Emine Hanım, 2011’de başlayacak iç savaşta Şam’ın eli olacak hayırsever Suriye Kalkınma Vakfı’nı 2007’de kurdu.
Esma Esad, 2011’den Suriye ordusunun ülkenin kontrolünü yeniden ele geçirdiği 2016 yılına kadar ortadan kayboldu. 2018, Esadlar ve Suriye için bir dönüm yılı oldu. Beşar Esad, o yıl meme kanseri olan eşini ülke ekonomi yönetiminin toplantılarına dahil etmeye başladı. FT o dönemde Suriye’deki durumu şöyle özetliyor: “Para askeri harcamalara ve kamu ödemelerine gidiyordu. Rusya ve İran’a ciddi borçlar vardı.
Lübnan’da patlak veren ekonomik kriz nedeniyle çok sayıda Suriyeli parasını kaybetti. Aralık 2019’da Suriye para birimi dolar karşısında yüzde 95 değer kaybetmişti. O yıl Esad rejimi, savaş boyunca kendisine destek veren iş dünyasını Suriyeli işadamlarının ‘mafya benzeri’ tabirleriyle devirdi.” Eylül 2019… Ülkenin önde gelen işadamları Şam’da bir otele davet edildi. Merkez bankasına gitmezseniz özgür olmayacaksınız” denildi.
FT’ye göre, o dönemde toplanan mevduat “yüz milyonlarca dolardı”. Bu, Esma Esad’ın yeniden ortaya çıktığı dönemdir. Çünkü para ya yardım kuruluşlarının ya da Esadların kontrolündeki banka hesaplarında toplanıyordu. Esma Esad artık ülkenin resmi ekonomik toplantılarına katılmak yerine yönettiği “gizli ve küçük bir ekonomi konseyinin” başkanıydı. Bu noktada iki görüş daha var.
İlk görüşe göre Beşar ve Esma Esad bir çift gibi hareket ediyorlardı. İkinci görüşe göre Beşar’ın konseyle hiçbir ilgisi yoktu. Aileyi yıllardır tanıyan bir iş adamı, “Kocası üzerinde inanılmaz bir etkisi var” diyor. Mülküne el konulanlardan biri de Beşar Esad’ın anne tarafından kuzeni Rami Makhlouf’du. Mahluf’un sahip olduğu ülkenin en büyük şirketi olan Cham Holding ve telekomünikasyon şirketi SuriyeTel artık Esma Esad’ın yönetimi altındaydı.
Buradaki en değerli nokta ise çiftin isimlerinin hiçbir resmi belgede yer almaması! Araştırmacı Eyad Hamid, “Normal bir kapitalist sistemden bahsetmiyoruz. Bu kasıtlı bir sistem” dedi. FT’ye göre ülkedeki iş adamlarını bir kişi kontrol ediyor: Yassar İbrahim. Resmi görevi, Cumhurbaşkanı’nın ekonomi danışmanıdır…
Gayri resmi misyonu, Esma’nın yönetim kurulunun başrol oyuncusu… Esma Esad’ın “özel sektör”deki sağ kolu Lina Kinayeh… Bir diğer yardımcı ise 2019’da kurulan EmmaTel operatörünün sahibi Khodr Ali Taher. (Emma, Esma’nın Londra’daki lakabı tesadüf mü?) Suriye Kalkınma Vakfı’nın direktörü Fares Kellas da bir diğer kritik isim.
Vakfın varlıkları gitti: üniversite, inşaat şirketi, kültürel miras örgütü vs. Esma Esad’ın gücünü bir iş adamı şöyle özetliyor: “Artık tüm Suriye’nin sahibi.” Anne ve babası Londra’da, kardeşleri Şam’da yaşayan Esma Esad’ın İngiliz pasaportu da bulunuyor. İngiltere’nin pasaportu iptal edip etmediği bilinmiyor. Bilinen tek şey, ABD’nin onu ve kocasını yaptırım listesine aldığı. Bir Suriyeliye göre Esma Esad hiç parası olmadan gayrimenkule para yatırıyor.
